Ο ΑΘΕΑΤΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ
Αννα Γκοτση, – Γ’ ΛΥΚΕΙΟΥ
Κανελλα Καζαντζα – Γ’ ΛΥΚΕΙΟΥ
Στην προσπάθεια της απελευθέρωσης από την Οθωμανική Αυτοκρατορία πρωταγωνίστησαν κυρίως άντρες, ωστόσο, αυτό δε σημαίνει ότι οι γυναίκες παρέμειναν αμέτοχες στην υλοποίηση αυτού του σημαντικού εθνικού σκοπού!
Πολλές ήταν οι γυναίκες που συνέβαλαν σημαντικά σε όλη τη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα, με τα δικά τους μέσα και τη γενναία συμπεριφορά τους, η οποία συχνά έφτανε στην αυτοθυσία. Έτσι λοιπόν, εύλογα τίθενται και ερωτήματα που αφορούν τη δράση τους συλλογικά.
Η γυναίκα απουσίαζε από τον Αγώνα αυτό; Ποια η θέση και ποιος ο ρόλος της σ’ αυτόν; Ήταν τάχα ένας ρόλος δευτερεύων, που δεν άξιζε να απασχολήσει ιδιαίτερα την Ιστορία; Γνωρίζουμε αρκετά για τις επώνυμες γυναίκες;
Ο ρόλος της γυναίκας τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα περιοριζόταν στον ιδιωτικό χώρο και ιδίως σε αυτόν της συζύγου και μητέρας. Οι γυναίκες δεν είχαν πρόσβαση στις νέες δραστηριότητες που άλλαζαν τον κόσμο.
Στην Φιλική Εταιρία
Ως εκ τούτου, παρά το απρόσφορο κοινωνικό περιβάλλον για τη γυναίκα της εποχής, οι Ελληνίδες της Επανάστασης ξεπέρασαν τη θέση που προδιαγραφόταν από την κοινωνία και την ελληνική παράδοση και ανέλαβαν νέους ρόλους, ορμώμενες από την πίστη τους στα ιδανικά της ορθοδοξίας και του Ελληνισμού. Χαρακτηριστικό είναι ότι εκείνα τα χρόνια υπήρχε επιφυλακτικότητα από την πλευρά των ανδρών στο να εμπιστευτούν μυστικά στις γυναίκες.
Αυτό τεκμηριώνεται και από τις ελάχιστες πληροφορίες που διαθέτουμε σχετικά με τη συμμετοχή των γυναικών στην Φιλική Εταιρία σύμφωνα με τις οποίες το ανυπέρβλητο καταστατικό της απαγόρευε τη συμμετοχή τους. Ωστόσο το γεγονός αυτό δεν στάθηκε εμπόδιο για ορισμένες ηρωίδες οι οποίες κατάφεραν να ενταχθούν και να καταστήσουν αισθητή την παρουσία τους στην σπουδαία αυτή οργάνωση. Δίνοντας τον «φιλικό όρκο» και βοηθώντας σημαντικά στη χρηματοδότηση του ελληνικού αγώνα.
Ελισάβετ Υψηλάντη
Τέτοια χαρακτηριστική περίπτωση ήταν η Ελισάβετ Υψηλάντη, μητέρα του Δημητρίου και του Αλέξανδρου Υψηλάντη. Στη δράση των Φιλικών συμμετείχε ενεργά και η Ρωξάνη Σούτσου, γυναίκα του Μιχαήλ Σούτσου, τελευταίου Έλληνα ηγεμόνα της Μολδαβίας. Στη Φιλική Εταιρεία συμμετείχε και η θρακικής καταγωγής Δόμνα Βισβίζη, σύζυγος καπετάνιου, που αφιέρωσε τη ζωή της, τόσο στο έργο των Φιλικών πριν την επανάσταση, όσο και κατά τη διάρκειά της, πάνω στο πλοίο του συζύγου της, πρωτοστατώντας σε σημαντικά πολεμικά γεγονότα, όπως η πολιορκία της Εύβοιας το 1822.
Δεν είναι δυνατόν να παραγνωρίσει κανείς την ιστορική σημασία ενός ευρέος φάσματος γυναικών, μη επωνύμων, που για ποικίλους λόγους δεν έχει καταγραφεί στη συλλογική μνήμη, παρότι και αυτές συνέβαλαν αποφασιστικά στην επιτυχή έκβαση της Επανάστασης, ενθαρρύνοντας και ενισχύοντας με πολλούς τρόπους τον Ελληνικό Αγώνα.
Ως ενδεικτικό χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι δυνατόν να αναφερθεί η υποδοχή και η περίθαλψη γυναικών, μητέρων, μικρών παιδιών, ηλικιωμένων και ανήμπορων ανθρώπων που ως πρόσφυγες κατέφευγαν από την επαναστατημένη ηπειρωτική Ελλάδα στα νησιά του Ιονίου, τα οποία βρίσκονταν την περίοδο εκείνην υπό Βρετανική διοίκηση.
Επίσης, πολλές ήταν οι γυναίκες που αναλάμβαναν τις οικιακές υποχρεώσεις και εργασίες και την ανατροφή των παιδιών τους παράλληλα, όσο οι άνδρες τους πολεμούσαν και έλειπαν για μήνες ή και χρόνια.
Άλλοτε καλλιεργούσαν το χωράφι για να εξασφαλίσουν τη τροφή της οικογένειάς και άλλοτε κουβαλούσαν πολεμοφόδια και τρόφιμα για ανεφοδιασμό. Ταυτόχρονα προσέφεραν τον βιό τους για την ενίσχυση του αγώνα και οδηγούσαν τα παιδιά τους στη μάχη.
Σημαντική ήταν η συνεισφορά των γυναικών που εργάζονταν στους μπαρουτόμυλους της Δημητσάνας, αλλά και εκείνων που έραβαν ρούχα και φρόντιζαν πλημγωμένους, που έψηναν ψωμί και μετέφεραν μηνύματα, που πρόσφεραν καταφύγιο. Άλλες γυναίκες βρίσκονταν στις μάχες ως σύντροφοι αλλά και συνεργάτες αγωνιστών ενώ αρκετές από αυτές υπόκειπταν σε βασανιστήρια των Οθωμανών αρνούμενες να αλλαξοπιστήσουν και επιλέγοντας οι ίδιες τον θάνατό τους για να μην πωληθούν σκλάβες
Δυνατές µέσα από την φαινοµενική τους αδυναµία οι Μαντώ Μαυρογένους, Λασκαρίνα «Μπουμπουλίνα» Πινότση, Μαριγώ Ζαραφοπούλα, Δόμνα Βιοβίζη, Ασήμω Γκούραινα, Μόσχω Τζαβέλλα, Ευφροσύνη Νέγρη, Ελισάβετ Υψηλάντη και πολλές ακόμα, γυναικείες μορφές της ελληνικής επανάστασης, έδωσαν ακόμα και την ζωή τους για την ελευθερία της πατρίδας μας.
Μαριγώ Ζαραφοπούλα
Ιδιαίτερη αναφορά αξίζει να γίνει στην Μαριγώ Ζαραφοπούλα η οποία μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία και κατάφερε να φέρει εις πέρας ποικίλες αποστολές. Παράλληλα, χρησιμοποιώντας γνωριμίες που κατείχε καθώς και τη σημαντική της περιουσία, πέτυχε την δραπέτευση των γιων του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη που διέμεναν στην Κωνσταντινούπολη ως αιχμάλωτοι.Στην πορεία της δράσης της χρησιμοποιήθηκε ως κατάσκοπος και γνώρισε διώξεις όπου και τελικά, μετά από μεγάλες ταλαιπωρίες, κατάφερε να μεταβεί στην Ύδρα της επαναστατημένης Ελλάδας, κομίζοντας μαζί της μεγάλο χρηματικό ποσό το οποίο διέθεσε για τις ανάγκες της επανάστασης.
Μόσχω Τζαβέλα
Η Μόσχω Τζαβέλα αντίστοιχα, αντιστάθηκε γενναία, όταν ο Αλή πασά απείλεισε να καταλάβει το Σούλι. Η ίδια η οποία μέχρι τότε κρατούσε απόσταση από το σημείο της μάχης, παρατηρώντας τη διακοπή των πυροβολισμών, υπέθεσε πως οι Οθωμανοί σκότωσαν τους Σουλιώτες και όντας επικεφαλής 400 γυναικών, επιτέθηκε σε αυτούς αναγκάζοντάς τους να υποχωρήσουν. Το μέγα επίτευγμά της γέμισε δέος τους Οθωμανούς, ενώ ενέπνευσε τη λαϊκή παράδοση. Το όνομά λοιπόν όλων αυτών των προαναφερόμενων γυναικών συμβολίζει ό,τι γενναίο έχει να επιδείξει η ιστορία της γυναίκας. Η παρουσία τους πλανιέται στην πολιορκία του Ναυπλίου και της Τριπολιτσάς, στο Άργος, στη Μονεμβασιά
Είναι αλήθεια ότι η συνεισφορά των γυναικών στην Ελληνική Επανάσταση δεν έχει αναδειχθεί σε όλο της το φάσμα μέσα από τη σύγχρονη ιστορία.
Όμως είναι προφανές σήμερα πως ο ρόλος τους ήταν εξίσου σημαντικός. Η λογοτεχνία, η ποίηση, τα δημοτικά τραγούδια, οι μαρτυρίες περιηγητών της εποχής και η ζωγραφική το αναδεικνύουν αυτό πολλαπλώς. ως είδαμε, οι γυναίκες-ηγετικές μορφές αλλά και οι γυναίκες σε βοηθητικούς ρόλους στον Αγώνα είχαν άμεση προσφορά και αναδείχθηκαν με πράξεις συγκεκριμένες, περισσότερο ή λιγότερο ηρωικές.
Όμως υπήρξε και η προσφορά της γυναίκας με το έμμεσο ηρωικό στοιχείο, την πίστη, την υπομονή, τη θέληση, τη στέρηση, την ανατροφή των παιδιών, της γυναίκας που ενίσχυσε το ηθικό του άνδρα, ώστε να συνεχίσει τον αγώνα και πρόσφερε τα παιδιά της για την ελευθερία της Πατρίδας.
Η δράση της αυτή την καταξίωσε ιστορικά ως εφάμιλλη σύντροφο του Έλληνα μαχητή στον πολυμέτωπο αγώνα εναντίον του ολοκληρωτισμού και του σκοταδισμού τού τουρκικού ζυγού.Η παρουσία της γυναίκας στην Ελληνική Επανάσταση έδωσε το μέτρο της αυτοθυσίας, της ετοιμότητας για περιφρούρηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων, του πατριωτισμού, του αγώνα για την ειρήνη, την ελευθερία και τη δημιουργία έργων πολιτισμού. Η προσφορά της αυτή στηρίζει ακόμα το δικαίωμα της γυναίκας για ισότιμη συμμετοχή στα αγαθά της κοινωνίας.