Οι συνέπειες
Εμμανουήλ Πατηνιώτης, Γιάννης Χαλικόπουλος Μαθητές Γυμνασίου
Η ελληνική επανάσταση, ενώ ξεκίνησε ως ένα κοινό όραμα για ελευθερία και αποτίναξη του τουρκικού ζυγού, γρήγορα μολύνθηκε από την πρόταξη του ατομικού συμφέροντος και την επιθυμία για εξουσία
Αναμφισβήτητα, ο εμφύλιος πόλεμος του 1823-1825 αποδιοργάνωσε τους Έλληνες και τους αποσυντόνισε σε κρίσιμες στιγμές. Άμεση συνέπεια αυτού είναι ότι η επανάσταση επλήγη και η διάσπαση των Ελλήνων έθεσε σε κίνδυνο το όραμα της ελευθερίας
Από τη μεριά των Ελλήνων όμως έγινε εν μέρει αντιληπτό πως σε ένα τόσο μεγαλεπήβολο εθνικό στόχο δεν υπάρχουν περιθώρια κατασπατάλησης δυνάμεων σε εσωτερικές διαμάχες και η συνεισφορά του κάθε πολεμιστή είναι απαραίτητη. Την άποψη αυτή ενστερνιζόταν και ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, που στον λόγο του αργότερα στην Πνύκα παρατήρησε τη διαφορά στη συμπεριφορά των Ελλήνων, όταν κυριαρχούσε η ομόνοια και η αλληλοσυμπαράσταση, με αυτήν που έδειξαν στη συνέχεια κατά την διάρκεια του εμφύλιου, λέγοντας χαρακτηριστικά «τότε που ήρχισεν η διχόνοια και εχάθη η προθυμία και η ομόνοια …όταν προστάζουνε πολλοί, ποτέ το σπίτι δε χτίζεται ούτε τελειώνει…επειδή είμεθα εις τέτοια κατάσταση, εξ αιτίας της διχόνοιας, μας έπεσε η Τουρκιά επάνω μας και κοντέψαμε να χαθούμε, και εις τους στερνούς επτά χρόνους δεν κατορθώσαμε μεγάλα πράγματα».
Η πληγή του εθνικού διχασμού, όπως ήταν αναμενόμενο, κλόνισε την επανάσταση. Ο εθνικός μας ποιητής, ο Διονύσιος Σολωμός, στον Εθνικό μας Ύμνο αναφέρει χαρακτηριστικά: « η διχόνοια που βαστάει , ένα σκήπτρο η δολερή, καθενός χαμογελάει, πάρ’ το λέγοντας και συ » και συμβουλεύει: « κειο το σκήπτρο που σας δείχνει έχει αλήθεια ωραία θωριά, μην το πιάστε, γιατί ρίχνει εις σε δάκρυα θλιβερά ». Στους στίχους αυτούς αποτυπώνεται ζωηρά ο φόβος του ποιητή για τις αρνητικές συνέπειες της εξουσίας, καθώς συγκλονίζεται στη σκέψη ότι μία τέτοια διχαστική στάση δεν αξίζει καν την ελευθερία του έθνους (« Μην ειπούν στο στοχασμό τους τα ξένη έθνη αληθινά : «Εάν μισούνται ανάμεσό τους δεν τους πρέπει ελευθεριά »). Είναι φανερό, πως το πάθος των Ελλήνων, δεν επικεντρωνόταν πια στο μεγάλο όραμα, τον άδολο, γνήσιο και φιλότιμο αγώνα τους για την σωτηρία της πατρίδας, αλλά αποσκοπούσε στο κυνήγι της εξουσίας και τη διεκδίκηση των εθνικών κτημάτων.
Και ενώ ο πρώτος εμφύλιος πόλεμος μόλις είχε τελειώσει, και οι Έλληνες ήταν διαιρεμένοι, ο φόβος του Κολοκοτρώνη και του Σολωμού επαληθεύεται από μία σειρά ιστορικών γεγονότων που υπογραμμίζουν ότι η διχόνοια αποδιοργανώνει και οδηγεί σε ήττες. Ενώ λοιπόν οι Έλληνες αλληλοσκοτώνονταν, οι Τούρκοι κατέστρωναν το σχέδιο στο οποίο θα βασιζόταν η αντεπίθεση που προετοίμαζαν. Οι Οθωμανοί, γνωρίζοντας πως οι Έλληνες ήταν διαιρεμένοι, ζήτησαν τη βοήθεια του Ιμπραήμ πασά. Ο στρατός του, αριθμούσε 100.000 ετοιμοπόλεμους άνδρες, με σύγχρονη εκπαίδευση και πανίσχυρο εξοπλισμό. Μάλιστα η Οθωμανική αυτοκρατορία, στην περίπτωση που θα κατάφερνε να καταστείλει την υποτιμημένη μέχρι τότε επανάσταση, θα παραχωρούσε στον Ιμπραήμ την Κρήτη και την Πελοπόννησο ως αντάλλαγμα. Οι Τούρκοι λοιπόν με τη βοήθεια των Αιγυπτίων κατέστειλαν την επανάσταση στην Κρήτη, την Κάσο και τα Ψαρά. Ο αιγυπτιακός στρατός αποβιβάστηκε στην Πελοπόννησο, στη Στερεά Ελλάδα και τα νησιά, ο Ιμπραήμ κατέλαβε την Τρίπολη, το Μεσολόγγι έπεσε…
Φυσικά οι συνέπειες του εμφυλίου δεν περιορίστηκαν στο πεδίο των μαχών, αλλά επεκτάθηκαν σε οικονομικό επίπεδο. Τα χρήματα, που οι Έλληνες είχαν εισπράξει από τα Αγγλικά δάνεια και τα χρησιμοποίησαν με λανθασμένο τρόπο, για τη χρηματοδότηση των εμφυλίων αντιπαραθέσεων τους εξαντλήθηκαν.
Τα πενιχρά οικονομικά της Ελλάδας έπρεπε να ενισχυθούν με κάποιο δάνειο από τις μεγάλες δυνάμεις.
Το χρηματικό αυτό ποσό προήλθε από την Αγγλία, εγκαινιάζοντας μία περίοδο διαφθοράς και ροπής στην κερδοσκοπία, η οποία διατηρήθηκε για δεκαετίες αργότερα.
Η αγνότητα του αγώνα αλλοιώθηκε από την συνεχή προσπάθεια να ελεγχθεί το ταμείο της επανάστασης από πολιτικές και στρατιωτικές προσωπικότητες.
Καταχρήσεις, σπατάλες και δωροδοκίες αποδείχθηκαν καταστροφικές, διότι το δάνειο κατασπαταλήθηκε για την εδραίωση της κυβέρνησης και την υπονόμευση της δυναμικής των οπλαρχηγών της Πελοποννήσου. Το δάνειο διασπαθίστηκε για να κερδίσει η παράταξη του Μαυροκορδάτου την εμφύλια διαμάχη που φούντωνε στην Πελοπόννησο. Οι Πελοποννήσιοι αποκλείστηκαν από τη μοιρασιά των χρημάτων, αφού βρίσκονταν σε αντίθεση με τους Ρουμελιώτες και φαίνεται ότι όσο εγγύτερη ήταν η σχέση των οπλαρχηγών με την προσωρινή κυβέρνηση Κουντουριώτη-Μαυροκορδάτου τόσο μεγαλύτερο ήταν και το μερίδιο που λάμβανε. Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό, με τους Έλληνες διχασμένους, τον πόλεμο να μαίνεται ανεξέλεγκτος και τα χρήματα του δανείου να εξανεμίζονται, η επιτυχία του αγώνα διακυβεύεται.
Οι Έλληνες γνωρίζοντας τα αποτελέσματα των πράξεών τους ήλπιζαν στην συνεισφορά των μεγάλων δυνάμεων. Φυσικά, αυτή η εικόνα επηρεάζει και τη συμπεριφορά των ξένων δυνάμεων της εποχής και δεν είναι αντιπροσωπευτική του ιδεώδους της επανάστασης. Τα ισχυρά κράτη της εποχής αναμίχθηκαν έμμεσα ή άμεσα στον αγώνα των Ελλήνων, ενώ στράφηκαν ξανά υπέρ των αγωνιστών, έπειτα από την εξασθένηση της διεθνούς θέσης του υπόδουλου έθνους. Έκτοτε μάλιστα , οι μεγάλες δυνάμεις προσάρμοζαν τη δική τους πολιτική με βάση τις συμπεριφορές των Ελλήνων και η διπλωματική σκακιέρα επέτρεψε παιχνίδια εξουσίας προς όφελος συγκεκριμένων κάθε φορά προσώπων.
Οι Έλληνες, αν και ματωμένοι από τις πληγές του εμφυλίου, συνέχισαν να κατευθύνονται προς το στόχο τους, επικράτησε το όραμα και η επιθυμία για ανεξαρτησία, η αγάπη για την πατρίδα συνέχισε να τους παρακινεί και τελικά ελευθέρωσαν την Ελλάδα. Η πρώτη απειλή του εμφυλίου που ήταν ο κίνδυνος να χαθεί ο αγώνας και το όνειρο να μείνει απραγματοποίητο ευτυχώς απεφεύχθη. Μέσα σε αυτό το κλίμα , η ψυχολογία των αγωνιστών συχνά κλονίστηκε και έχασαν τον στόχο τους. Το ρομαντικό όραμα της ελεύθερης πατρίδας, που οι Έλληνες αποζητούσαν στη ζωή τους απομακρύνοντας τον τουρκικό ζυγό για να ζήσουν χωρίς φόβο, δυστυχώς καλύφθηκε από προσωπικές φιλοδοξίες και την πλάνη ότι ο εχθρός μπορεί να είναι ακόμα και… ο ίδιος σου ο αδερφός. Σπουδαίοι αγωνιστές αδικήθηκαν, φυλακίστηκαν, εξοβελίστηκαν, θανατώθηκαν και χρειάστηκε να διατηρηθούν άσβεστες τόσο η αυτοθυσία, όσο και η επιμονή για να μην καταρρεύσει ο αγώνας.
Δυστυχώς ο εμφύλιος διχασμός δεν τέλειωσε οριστικά, αλλά άφησε τον «σπόρο» του και στα επόμενα χρόνια οδηγώντας στον πρόωρο χαμό του πρώτου κυβερνήτη, δηλ. τη δολοφονία του Ιωάννη Καποδίστρια!
Γνώριμα «μονοπάτια» για την ελληνική ιστορία, μια κι έχουμε ξαναδεί έναν Θεμιστοκλή, παρά τον θρίαμβο της Σαλαμίνας, να εξορίζεται…
Η μελέτη των γεγονότων που σχετίζονται με τον εμφύλιο στη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα, οδηγεί αβίαστα στο συμπέρασμα, ότι κάθε εμφύλιος αναμφισβήτητα είναι ένα βαθύ τραύμα για κάθε λαό. Σ΄ αυτόν δεν υπάρχουν νικητές και ηττημένοι, ενώ δυστυχώς οι συνέπειές του συνεχίζονται σε βάθος χρόνου. Η ιστορία φαίνεται να επαναλαμβάνεται και να αμαυρώνει την πορεία ενός έθνους που έχει συμβάλλει στη διαμόρφωση του ευρωπαϊκού τρόπου σκέψης και έχει καθορίσει τη μορφή του σύγχρονου κόσμου. Αυτές οι μελανές σελίδες όμως της ιστορίας μπορούν να αξιοποιηθούν από τους νεότερους ως δίδαγμα για αποφυγή ανάλογων λαθών στο μέλλον. Άλλωστε, όπως αναφέρει και ο σημαντικός ποιητής μας Κωστής Παλαμάς, «χρωστάμε σ’ όσους ήρθαν, πέρασαν, θα΄ ρθουν και θα περάσουν. Κριτές θα μας δικάσουν οι αγέννητοι νεκροί…».